Chuyên đề Hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ thời kì kháng chiến chống Pháp trong bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu

Nội dung tài liệu: Chuyên đề Hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ thời kì kháng chiến chống Pháp trong bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu

1. Chuyên đề: HÌNH ẢNH ANH BỘ ĐỘI CỤ HỒ THỜI KÌ KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP TRONG BÀI THƠ “ĐỒNG CHÍ” CỦA CHÍNH HỮU A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT 1. Kiến thức: - Một số hiểu biết về hiện thực của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đề tài người lính cách mạng trong thơ ca kháng chiến chống Pháp. - Cảm nhận được vẻ đẹp người lính – anh bộ đội Cụ Hồ trong bài thơ “ Đồng chí” của Chính Hữu. 2. Kĩ năng: - Rèn kĩ năng khái quát nét đẹp của hình ảnh người lính trong bài thơ. - Kĩ năng lập dàn ý cho bài văn nghị luận về hình tượng người lính trong bài thơ. - Viết đoạn văn trình bày luận điểm. 3. Thái độ: - Có tình cảm yêu mến, trân trọng, cảm phục những chiến sĩ CM những anh bộ đội Cụ Hồ - Những người viết nên trang sử Việt Nam thời kì kháng chiến chống Pháp . - Biết yêu quê hương, đất nước; lạc quan yêu đời, biết khắc phục khó khăn, vươn lên trong học tập, trong cuộc sống B. CHUẨN BỊ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC: - Giáo viên: SGK, Chuẩn KTKN, phương pháp dạy học theo chủ đề. - Học sinh: + Xem lại nội dung văn bản : Đồng Chí - Chính Hữu + Nghiên cứu thêm tư liệu về hình ảnh người lính trong các thời kì. C. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC VÀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ: - Phương pháp dạy học: gợi tìm, quy nạp, thảo luận nhóm - Phương pháp kiểm tra đánh giá: câu hỏi tự luận thực hiện tại lớp D. TIẾN TRÌNH HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: 1. Ổn định tổ chức lớp (1’) 2. Kiểm tra : Đọc thuộc lòng bài thơ: Đồng chí của Chính Hữu 3. Bài mới * Dẫn dắt vào bài: Cuộc kháng chiến chống Pháp từ năm 1946-1954 là một trang sử vàng chói lọi của dân tộc Chín năm là một Điện Biên Nên vành hoa đỏ nên thiên sử vàng. ( Tố Hữu- Hoan hô chiến sĩ điện biên) Và trong những năm tháng khói lửa ấy, hình ảnh những người anh dũng đứng đầu ở trận tuyến đánh quân thù, những anh bộ đội cụ Hồ đã bước vào trang thơ, trở thành trung tâm của nền thi ca hiện đại Việt Nam. Hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ đã
2. được rất nhiều các nhà thơ thể hiện sinh động, chân thực. Trong số các sáng tác đó, chúng ta không thể nào không nhắc đến bài thơ “ Đồng chí” của Chính Hữu. Và hôm nay cô và các em sẽ đến với chuyên đề: Hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ thời kì kháng chiến chống Pháp trong bài thơ “ Đồng chí” của Chính Hữu. Hoạt động của thầy và trò Nội dung chuyên đề Hoạt động 1: Củng cố kiến thức cơ I. Kiến thức cơ bản bản trong tác phẩm 1. Vài nét về tác giả: Chính Hữu - Vừa là nhà thơ vừa là người chiến sĩ. ?Nêu những nét chính về tác giả - Đề tài sáng tác: Viết về người lính và chiến Chính Hữu? tranh. (GV chiếu chân dung và những nét - Thơ ông giàu hình ảnh, nhiều suy tưởng chính về tác giả, một số tác phẩm ngôn từ chọn lọc, cô đọng. chính) - Tác phẩm chính tập: Đầu súng trăng treo (1966), Tuyển tập thơ Chính Hữu (1988) 2. Tác phẩm ? Nhắc lại hoàn cảnh sáng tác bài a. Hoàn cảnh sáng tác.: thơ? - Viếtđầu năm 1948, sau khi tác giả trực tiếp - Nêu thêm về hoàn cảnh sáng tác: tham gia chiến dich Việt Bắc (Thu – đông Nhà thơ ốm năng, may nhờ người 1947), tin trong tập “ Đầu súng trăng treo” đồng đội luôn ở bên săn sóc, động viên mới qua khỏi. Sau chiến dịch, nhà thơ suy nghĩ, cảm nhận và thấu hiểu được những tình cảm cao đẹp của những người đồng đội, những người cùng chí hướng và đó là tình đống chí ? Nêu những hiểu biết của em về bối cảnh lịch sử, xã hội nước ta giai đoạn 1945-1954? Cách mạng tháng 8/1945 thắng lợi. Nền độc lập kéo dài một năm. Cuối năm 1946, thực dân Pháp quay trở lại xâm lược. Nghe theo lời kêu gọi của Bác, cả nước đứng lên chống Pháp với một tinh thần: “Thà hi sinh tất cả chứ nhất định không
3. chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”Cả dân tộc bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ, mọi tầng lớp nhân dân hào hứng tham gia kháng chiến. Họ ra đi chiến đấu để bảo vệ nền độc lập còn non trẻ, để giữ gìn tư do vừa được hưởng, giải thoát thân phận nô lệ nghèo hèn trước cách mạng. Dưới sự lánh đạo tài tình của Bác Hồ, của Đảng quân đội ta đã liên tiếp làm nên các chiến dịch Việt Bắc, Biên giới, Điện Biên Phủ dành thắng lợi ‘lừng lẫy năm châu, trấn động địa cầu”. Nhứng người lính cách mạng đã được nhân dân yêu mến và gọi là Anh bộ đội cụ Hồ - Đây là một trong những bài thơ thành công ? Ra đời trong bối cảnh ấy, bài thơ xuất sắc viết về người lính trong giai oạn “Đồng chí” được đánh giá có vị tri đ như thế nào trong mảng đề tài đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp. người lính cách mạng thời kỳ k/c chống Pháp? b. Giá trị nội dung ? Nhắc lại giá trị nội dung và đặc Bài thơ ca ngợi tình đồng chí cao đẹp, thiêng sắc nghệ thuật của bài thơ? liêng giữa những người lính cách mạng và hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ thời kỳ đầu cuộc kháng chiến chống Pháp. c. Đặc sắc nghệ thuật - Sử dụng ngôn ngữ hàm súc, bình dị, thấm đượn chất dân gian, thể hiện tình cảm chân thành. - Hình ảnh, chi tiết chân thực, cô đọng - Sử dụng bút pháp tả thực kết hợp với lãng mạn một cách hài hòa, tạo nên hình ảnh thơ đẹp, mang ý nghĩa biểu tượng. II. Hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ trong bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu ? Hãy kể tên 1 số bài thơ viết về 1. Đề tài anh bộ đội cụ Hồ trong thơ ca anh bộ đội cụ Hồ những năm kháng chống Pháp:
4. chiến chống Pháp mà em biết? + Các tác phẩm tiêu biểu: Tháng năm ra trận, Ngày về (Chính Hữu) Tây Tiến( Quang Dũng, Đèo Cả (Hữu Loan) Đồng chí ( Chính Hữu) . ? Qua những bài thơ ấy, theo em + Khắc họa bằng bút pháp tả thực kết hợp điểm chung trong nghệ thuật xây bút pháp lãng mạn anh hùng ca dựng hình ảnh anh bộ đội của thơ ca thời kỳ này là gì? + Hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ hiện lên với vẻ ? Cảm nhận chung của em về hình đẹp vừa gần gũi, chân thực lại vừa lãng mạn ảnh anh bộ đội trong những bài thơ mang tính sử thi, anh hùng ca: Yêu nước, có ấy hiện lên với những nét đẹp gí? Trong những năm đầu của cuộc kháng lý tưởng; tình quân dân cá nước, tình đồng chiến Pháp, phần lớn các tác phẩm viết đội thắm thiết, lãng mạn, lạc quan, dũng về người lính cách mạng thường chủ yếu cảm, hiên ngang. khai thác cảm hứng lãng mạn anh hùng với những hình ảnh mang dáng dấp trượng phu như: Đèo cả của Hữu Loan, Tây Tiến của Quang Dũng, ngay Chính Hữu cũng có bài thơ Ngày về với những hình ảnh như: Rách tả tơi rồi đôi giày vạn dặm Bụi trường chinh phai bạc hào hoa. Đồng chí cũng như bài thơ khác như Cá nước, Phá đườngcủa Tố Hữu. Cảm hứng thơ hướng về chân thực đời sống kháng chiến, khai thác cái đẹp và chất thơ trong cái bình dị, bình thường không nhấn mạnh cái phi thường. 2. Vẻ đẹp hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ trong ? Qua việc tìm hiểu bài thơ , em bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu thấy hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ trong bài thơ Đồng chí của Chính Hữu với những vẻ đẹp cao quý như thế nào? HS trả lời GV chiếu - Xuất thân từ nông dân, mộc mạc, chân chất - Có lòng nhiệt tình yêu nước, lý
5. tưởng cao đẹp - Chiến đấu trong hoàn cảnh gian khổ tột cùng - Tình đồng chí đồng đội cao đẹp - Dũng cảm, lạc quan vượt lên gian khổ khó khăn * Thảo luận nhóm 2 người cảm nhận các vẻ đẹp theo trình tự - Nêu nhận xét về vẻ đẹp - Trích dẫn chi tiết, hình ảnh, câu thơ - Phân tích, cảm nhận về nghệ thuật, ý nghĩa của các chi tiết - Đánh giá, mở rộng, liên hệ vẻ đẹp - Xuất thân từ nông dân, mộc mạc, chân chất của người lính với những bài thơ - Có lòng nhiệt tình yêu nước, lý tưởng cao cùng thời, với anh bộ đội ngoài đời đẹp thực - Chiến đấu trong hoàn cảnh gian khổ tột HS trình bày cùng GV chốt ý và chiếu trên bảng, - Tình đồng chí đồng đội cao đẹp HS ghi vào vở - Dũng cảm, lạc quan vượt lên gian khổ khó khăn 3. Đánh giá khái quát - Về nghệ thuật : chi tiết chân thực, chọn lọc; hình ảnh cô đọng, giàu ý nghĩa tượng trưng -> Mở ra một khunh hướng mới trong bút pháp thể hiện hình ảnh người lính cách mạng ? Em hãy khái quát lại những đặc của thơ ca kháng chiến: hiện thực kết hợp sắc nghệ thuật xây dựng hình ảnh lãng mạn anh bộ đội của Chính Hữu trong bài thơ? - Về nội dung: Hình ảnh anh bộ đội trong bài -HS trả lời thơ là hình ảnh tiêu biểu của anh bộ đội cụ - GV khái quát Hồ thời kỳ k/c chống Pháp -> Hình ảnh anh bộ đội trong bài thơ góp phần làm sâu sắc hơn thơ ca về đề tài người ? Em hãy đánh giá khái quát ý lính thời kỳ này; góp phần cổ vũ, khơi dậy nghĩa hình tượng anh bộ đội cụ Hồ tình đồng chí, đồng đội làm nên sức mạnh trong bài thơ “ Đồng chí” của tinh thần của người lính cách. Chính Hữu?
6. GV mở rộng, nâng cao =>Bài thơ là một trong những thành công sớm nhất của thơ ca viết về anh bộ đội cụ Hồ, đặc biệt đã góp phần mở ra phương hứng khai thác chất thơ, vẻ đẹp người lính trong cái bình dị, bình thường, chân thật. =>Hình tượng anh bộ đội cụ Hồ là hình tượng chói lòa trong văn học Việt Nam giai đoạn ( 1946-1954), đây cũng bước tiếp nối hình tượng người sĩ phu yêu nước trong quá khứ, đồng thời cũng là sự mở đầu cho hình tượng anh giải phóng quân kiên cường bất khuất trong kháng chiến chống Mĩ (1954-1975). Các em sẽ được học các tác phẩm trong chương trình Ngữ Văn 9: Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật, Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê Không biết bao mùa thu đã đi qua kể từ mùa thu tháng Tám của dân tộc. Chiến tranh đã lùi xa hơn 40 năm, trên mảnh đất hình chữ S thân thương đã ko còn tiếng súng, nhưng lòng người mãi âm vang chiến công của người chiến sĩ mùa thu năm xưa, những anh bộ đội cụ Hồ, những III. Bài tập vận dụng con người làm nên lịch sử. Họ chính là Bài 1: Đọc đề bài sau và thực hiện các yêu những bài ca đi cùng năm tháng, bất tử cầu bên dưới: với thời gian. Quê hương anh nước mặn đồng chua Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá - Gv chiếu đề bài, HS đọc Anh với tôi đôi người xa lạ - HS thảo luận theo nhóm trả lời Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau. câu hỏi trong thời gian 5p Súng bên súng, đầu sát bên đầu + Nhóm 1: câu hỏi a và b Đên rét chung chăn thành đôi tri kỷ + Nhóm 2: câu c Đồng chí! + Nhóm 3: câu d. a. Đoạn thơ trên được trích trong tác phẩm - GV chốt trên máy chiếu. nào? Tác giả là ai? b. Trong đoạn thơ trên quê hương của những người lính được miêu tả qua những từ ngữ, hình ảnh nào? c. Nêu ngắn gọn cơ sở hình thành tình đồng chí trong đoạn thơ trên. d. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ
7. hoán dụ và điệp từ trong câu thơ: Súng bên súng, đầu sát bên đầu. Định hướng a. Đoạn thơ trêntrích trong bài thơ “ Đồng chí” của Chính Hữu. b. Trong đoạn thơ trên quê hương của những người lính được miêu ta qua những từ ngữ, hình ảnh là: Nước mặn đồng chua, đất cày lên sỏi đá. c. Cơ sở hình thành tình đồng chí: - Cùng chung hoàn cảnh xuất than - Cùng chung lí tưởng, lòng yêu nước - Cùng chung nhiệm cụ, chung cuộc đời người lính. Bài 2: Cảm nhận vẻ đẹp hình tượng người lính trong đoạn thơ sau: Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh, Sốt run người, vừng trán ướt mồ hôi. - HS đọc đề bài- nhắc lại các bước Áo anh rách vai làm bài văn. Quần tôi có vài mảnh vá - Tìm hiểu đề: Miệng cười buốt giá + Kiểu bài: Nghị luận về hình Chân không giày tượng văn hoc qua một đoạn thơ. Thương nhau tay nắm lấy bàn tay! + Vấn đề nghị luận: Vẻ đẹp hình tượng người lính trong 2 khổ thơ Đêm nay rừng hoang sương muối cuối trong bài thơ “Đồng chí” của Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới Chính Hữu. Đầu súng trăng treo - Xây dựng hệ thống luận điểm ( Đồng chí- Chính Hữu, Ngữ văn 9, tập một) Luận điểm 1: Trước hết những 1. Lập dàn ý cho đề bài trên người lính cách mạng trải qua 2. Viết hoàn chỉnh một số đoạn văn trong những gian nan, thiếu thốn tột bài. cùng. Gợi ý +Luận điểm 2: Tuy phải sống 1.Lập dàn ý chiến đấu trong hoàn cảnh khó a.Mở bài: khăn, thiếu thốn nhưng họ vẫn -Giới thiệu tác giả, tác phẩm, vị trí đoạn thơ. luôn lạc quan, biết yêu thương, sẻ -Nêu vấn đề nghị luận: Đoạn thơ đã khắc họa chia, đồng cảm với nhau. thành công vẻ đẹp hình tượng người lính với +Luận điểm 3:Trong khó khăn nhiều phẩm chất đáng trân trọng.
8. gian khổ, người lính vẫn sát cánh bên nhau sẵn sang chiến đấu. b. Thân bài: + Luận điểm 4:Vẻ đẹp tỏa sáng *Luận điểm 1: Trước hết những người lính đáng trân trọng của người lính cách cách mạng trải qua những gian nan, thiếu mạng là tâm hồn lãng mạn, lạc thốn tột cùng. quan, yêu đời. + Họ bị những cơn sốt rét ở nơi rừng thiêng, + Luận điểm 5: Khái quát nghệ nước độc hành hạ “ cơn ớn lạnh” thuật, nội dung. “ Sốt run người vầng trán ướt mồ hôi”, không thuốc thang. ? Dùng lí lẽ và dẫn chứng làm sáng + Không những vậy, trang phục phong phanh tỏ các luận điểm trên? HS trao đổi giữa mùa đông giá lạnh “áo rách vai, quần thảo luận vài mảnh vá, chân không giày. - GV hướng dẫn hs lập dàn ý. -> Bằng những chi tiết, hình ảnh thơ rất thực Chính Hữu đã không hề né tránh, không giấu giếm mà khắc họa một cách chân thực đến trần trịu cuộc sống muôn vàn khó khăn của người lính những năm đầu kháng chiến chống Pháp. *Luận điểm 2: Tuy phải sống chiến đấu trong hoàn cảnh khó khăn, thiếu thốn nhưng họ vẫn luôn yêu thương, sẻ chia, đồng cảm với nhau. + Giữa chiến trường ác liệt gian khổ đối mặt với bệnh tật ,cái đói cái rét, họ chỉ biết dành cho nhau tình yêu thương tột cùng đó là tình đồng chí đồng đội. + Chữ biết trong đoạn thơ này có nghĩa là nếm trải, cùng chịu gian nan thử thách. Tác giả đã xây dựng những câu thơ sóng đôi đối xứng nhau ( từng cặp hoặc trong từng câu) “anh với tôi” “áo anh .quần tôi” tạo sự kết dính gắn bó, đồng cam cộng khổ, chia sẻ những gian lao, thiếu thốn giữa những người lính. - Đặc biệt là cái cử chỉ “ Thương nhau tay nắm lấy bàn tay” thân thiết tràn đầy yêu thương để động viên nhau, truyền cho nhau hơi ấm tình thương và cả sức mạnh, để vượt qua mọi thử thách.
9. *Luận điểm 3:Trong khó khăn gian khổ, người lính vẫn sát cánh bên nhau sẵn sàng chiến đấu. Đêm nay rừng hoang sương muối Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới + Bức tranh hiện thực dựng lên khung cảnh đêm đông vô cùng lạnh lẽo hoang vu “rừng hoang, sương muối”. + Những người lính vẫn kề vai sát cánh bên nhau , đứng cạnh bên nhau“ chờ giặc tới” *Luận điểm 4:Vẻ đẹp tỏa sáng đáng trân trọng của người lính cách mạng là tâm hồn lãng mạn, lạc quan, yêu đời + Những khó khăn, gian nan thiếu thốn của cuộc vệ quốc vĩ đại càng làm nổi bật vẻ đẹp của các anh bộ đội cụ Hồ. Câu thơ “ Miệng cười buốt giá” đã làm sáng ấm lên, sáng lên nụ cười lạc quan của những người lính. +Hình ảnh “đầu súng trăng treo”: mang ý nghĩa biểu tượng, được gợi mở bằng những lien tưởng phong phú. Súng và trăng là gần và xa, thực tại và mơ mộng, chất chiến đấu và chất trữ tình, người chiến sĩ và người thi sĩ. Đó là các mặt bổ sung cho nhau, hài hòa với nhau của cuộc đời người lính cách mạng.Có thể nói, đây là hình ảnh đẹp nhất của người lính trong thơ ca kháng chiến tạo nên vẻ đẹp tâm hồn người lính, vẻ đẹp tâm hồn thi nhân và tạo dư âm trong lòng người * Luận điểm 5: Khái quát nghệ thuật, nội dung. - Nghệ thuật: + Hình ảnh ngôn ngữ thơ chân thực, giản dị, giàu sức biểu cảm. + Hình ảnh thơ vừa hiện thực, vừa lãng mạn. -Nội dung: + Đây là đoạn thơ tiêu biểu viết về vẻ đẹp người lính trong kháng chiến chống Pháp
10. đầy gian lao, khó khăn thử thách. Đồng thời đó cũng là vẻ đẹp của người lính- anh bộ đội cụ Hồ trong cuộc kháng chiến của dân tộc Việt Nam. c. Kết bài: - Đoạn thơ đã khơi lại những kỉ niệm đẹp, thiết tha gắn bó của tình đồng chí, đồng đội hết sức thiêng liêng, tạo nên sức mạnh tinh - GV hướng dẫn hs viết đoạn văn thần của người lính cách mạng. trình bày luận điểm 1 trong bài. - Đoạn thơ góp phần tạo nên sự thành công cho bài thơ “ Đồng chí” , tạo nên tiếng nói riêng cho Chính Hữu vào nền thi ca hiện đại Việt Nam. - Đồng thời mở ra một khunh hướng mới trong bút pháp thể hiện hình ảnh người lính cách mạng: hiện thực kết hợp lãng mạn - Làm nền tảng cho sự phát triển về đề tài người lính của thơ ca các giai đoạn sau này - Hình ảnh anh bộ đội trong bài thơ sống mãi trong trái tim các thế hệ độc giả. * Đoạn văn trình bày luận điểm 1:( tham khảo) Trước hết những người lính cách mạng trải qua những gian nan, thiếu thốn tột cùng. Trong đoan thơ, Chính Hữu đưa chúng ta đến với cuộc sống thường ngày của những người lính . “Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi Áo anh rách vai Quần tôi có vài mảnh vá Miệng cười buốt giá Chân không giày Nhà thơ đã có những nét chạm khắc vô cùng chân thực về hoàn cảnh sống gian lao, thiếu thốn của những người lính. Ông không dùng cái nhìn màu hồng, tô vẽ cuộc sống mà nhìn thẳng, nhìn thực, trực diện cuộc sống đó. Chiến tranh diễn ra ác liệt, những người lính không chỉ phải đối mặt với mưa bom bão đạn của kẻ thù mà còn phải đối mặt với những gian khổ, bệnh tật hành hạ. Họ bị những cơn sốt rét ở nơi rừng thiêng, nước độc hành hạ “ cơn ớn lạnh” “ Sốt run người vầng trán ướt mồ
11. hôi”, không thuốc men. Không những vậy, trang phục phong phanh, rách rưới giữa mùa đông giá lạnh “áo rách vai, quần vài mảnh vá, chân không giày”. Nhà thơ không che giấu mà như còn muốn nhấn mạnh để rồi khắc hoạ rõ nét hơn cuộc sống gian lao thiếu thốn của họ. Và phải là người trong cuộc thì mới vẽ lên bức tranh hiện thực sống động về người lính với một sự đồng cảm sâu sắc như vậy.